julio 03, 2010

Acta de Independencia Argentina (texto original, en ideomas español y quechua)

ACTA DE INDEPENDENCIA ARGENTINA [1]
[9 de julio de 1816]

ACTA DE INDEPENDENCIA DE LAS PROVINCIAS UNIDAS EN SUD AMERICA
[Texto original]
[1]
En la benemérita y muy digna ciudad de San Miguel de Tucumán a nueve días del mes de Julio de mil ochocientos diez y seis: terminada la sesión ordinaria, el Congreso de las Provincias Unidas continuó sus anteriores discusiones sobre el grande, augusto y sagrado objeto de la independencia de los pueblos que lo forman. Era universal, constante y decidido el clamor del territorio por su emancipación solemne del poder despótico de los reyes de España; los Representantes sin embargo consagraron a tan arduo asunto toda la profundidad de sus talentos, la rectitud de sus intenciones e interés que demanda la sanción de la suerte suya, pueblos representados y posteridad. A su término fueron preguntados ¿Si quieren que las provincias de la Unión fuese una nación libre e independiente de los reyes de España y su metrópoli? Aclamaron primeramente llenos de santo ardor de la justicia, y uno a uno reiteraron sucesivamente su unánime y espontáneo decidió voto por la independencia del país, fijando en su virtud la determinación siguiente:
DECLARACION
Nos, los Representantes de las Provincias Unidas en Sud América, reunidos en Congreso General, invocando al Eterno que preside al universo, en el nombre y por la autoridad de los pueblos que representamos, protestando al Cielo, a las naciones y hombres todos del globo la justicia que regla nuestros votos; declaramos solemnemente a la faz de la tierra, que es voluntad unánime e indubitable de estas provincias romper los violentos vínculos que las ligaban a los reyes de España, recuperar los derechos de que fueron despojadas, e investirse del alto carácter de una nación libre e independiente del rey Fernando VII, sus sucesores y metrópoli; quedar en consecuencia de hecho y de derecho con amplio y pleno poder para darse las formas que exija la justicia, e impere el cúmulo de sus actuales circunstancias. Todas y cada una de ellas, así lo publican, declaran y ratifican, comprometiéndose por nuestro medio al cumplimiento y sostén de esta su voluntad, bajo del seguro y garantía de sus vidas, haberes y fama. Comuníquese a quienes corresponda para su publicación, y en obsequio del respeto que se debe a las naciones, detállense en un Manifiesto los gravísimos fundamentos impulsivos de esta solemne declaración. Dada en la Sala de sesiones, firmada de nuestra mano, sellada con el sello del Congreso y refrendada por nuestros diputados secretarios.



Francisco Narciso de Laprida, diputado por San Juan, presidente
Mariano Boedo, vice-presidente, diputado por Salta
Dr. Antonio Saenz, diputado por Buenos Aires
Dr. José Darregueyra, diputado por Buenos Aires
Fray Cayetano José Rodriguez, diputado por Buenos Aires
Dr. Pedro Medrano, diputado por Buenos Aires
Dr. Manuel Antonio Acevedo, diputado por Catamarca
Dr. José Ignacio de Gorriti, diputado por Salta
Dr. José Andres Pacheco Melo, diputado por Chichas
Dr. Teodoro Sánchez de Bustamante, diputado por Jujuy
Eduardo Perez Vulnes, diputado por Córdoba
Tomás Godoy Cruz, diputado por Mendoza
Dr. Pedro Miguel Araoz, diputado por Tucumán
Dr. Estevan Agustin Gazcon, diputado por Buenos Aires
Pedro Francisco de Uriarte, diputado por Santiago del Estero
Pedro Leon Gallo, diputado por Santiago del Estero
Pedro Ignacio Ribera, diputado por Mizque
Dr. Mariano Sanchez de Loria, diputado por Charcas
Dr. José Severo Malavia, diputado por Charcas
Dr. Pedro Ignacio de Castro Barros, diputado por La Rioja
L. Gerónimo Salguero de Cabrera, diputado por Córdoba
Dr. José Colombres, diputado por Catamarca
Dr. José Ignacio Tames, diputado por Tucumán
Fray Justo de Santa Maria de Oro, diputado por San Juan
José Antonio Cabrera, diputado por Córdoba
Dr. Juan Agustin Maza, diputado por Mendoza
Tomás Manuel de Anchorena, diputado por Buenos Aires
José Mariano Serrano, diputado por Charca
Juan José Paso, diputado por Buenos Aires, Secretario

Es copia.-
Dr. Serrano, diputado secretario.

VERSION EN IDIOMA QUECHUA [2]

Acta de Independencia declarada por el Congreso de las Provincias Unidas en Sudamérica. Versión traducida al Quechua por José Mariano Serrano, Congresal por Charcas (actual Departamento Chuquisaca – Bolivia). La actualización de la signografía empleada corresponde a Ernesto Damián Sánchez Ance.
[II]
Kay sumaq ancha kamayoq San Miguel Tukmanmanta hatun llaqtapi, waranqa pusaq pachak chunka soqtayoq wataq qanchis killaq isqon p`unchayninpi llaqtancheqrayku qhawanankupaq Hamawt’akuna hatun tantakuy, congreso nisqapi tantasqa, tukuy sonqonkuwan, tukuy yachayninkuwan unancharqanku t‘aqakuyninchiqta kunankama kamacheq qhencheq awqakunamanta huk similla tukuy neqpi llaqtancheqkunaq kay rurakunanta munasqanku, uyarikun, huk munaylla hinantin rurayninkuwan, yuyayninkuwan, wañuy, wañuy, wañuy munapayasqankuta sut`i sut`ipi rikuchinku; chaywanpis, yuyaspa kay hatun simipi kasqanta paykunaq, llaqtankunaq, wawankunaq wawanpapis kusisamin, u chikin, Hamawt’a Rantikuna alliy alliymanta huktawan huktawan kay hawa rimarqanku. Allin allinta unanchaspañari, tapusqa karqanku?
Munankicheqchu tukuy llaqtakunapiraykuchus Ranti kankicheq España Reykunamanta t`aqakuspa, paykunaq kikin atiyninpi, kamachiyninpi qheparinankuta? Kayta uyariytawan, usqhay usqhayta hatarispa: munaykun nispa qaparinkuq; aswan kallpayoq kay sut`i munayninku kananpaqri hukmanta hukmanta munayku nerqanku; tukuypa yachayninman chayananpaqri kay hinata qellqarqanku.
Ñoqayku kay Amerikaq suti suyunpi tantasqa, llaqtakunaq Rantin, ñoqaykuman Pachakamaqta waqyaspa llaqtaykuq sutinpi, llaqtaykuq kamachiyninpi hanak-pachaman kay pacha tukuy llaqtakunaman, tukuy runakunaman sonqoykuq llamp‘u, chiqan unanchayninta, rikuchispa, rimariyku yachachiyku Muyupachaq qayllanpi; sut‘i huk munaynillan kay tukuy llaqtakunaq kasqanta, llik’iy saqra walanasta, ima wanchus yanqalla España Reykunaman watasqa karqanku: atiyninta suwankunamanta p‘ataspari huk hatun llaqta rurakunanku; paykuna kikin kunan kamachiq Rey Fernando qanchismanta, wawankunamanta, llaqtanmantawan wiñaypaq t’aqasqa; kayraykuri hatun sumaq atiywan sutipi qhecheparinku, imaynachus aswan allin kanqa kusisaminpaq tukuy imanku unanchasqa, hina kamachiyta paykuna kikin makinmanta qukunanpaq; tukuy tanta ñaupaqta, qhepamanri hukmanta hukmanta hinata qaparinku, yachachinku, huktawan huktawanri rinku; kayta hunt’anankupaqri, ñoqaykupi churakuspa puraqmanta watanakunku, kawsayninkuwan, tiyapuyninkuwan, sumaq sutinkuwan. Pikunamanchus yachachikunan, yachachisqa kachun, tukuypa uyaqrinman chayanamanpaq; hawa llaqtakunaq unanchananpaqri imaraykuchus rurancheq kay sumaq chiqan rurayta, sut‘i qellqapi tukuy churakuchun. Congreso wasipi rurasqa selloykuwan sellasqa, secretarioykuq qellqanwan kallpachasqa.
Kay hina juramentota tukuy llaqtancheqpi tiyakuq runakuna.
¿Jurankichu Pachakamaq Apu Yayancheqrayku santa krusraykuwanpis + t’impurichiyta, hamach’ayta, mayneqpipis kamarichiyta kay Amerikaq Anti Suyunpi tantasqa hatun llaqtakunaq t’aqakuyninta qanchis Fernando España reymanta, wawasninmanta, llaqtanmanta, tukuy hawa llaqta kamacheqkunamantawan?
¿Jurankichu Pachakamaq Apu Yayancheqman, ari ninkichu llaqtancheqman, atiyninrayku, kamachiyninrayku tukuy kallpakiywan sayariyta kawsayniykita, sumaq sutiykita, tukuy imaykita chinkarichinaykikamaypis?
Ari, hinatan jurani.
Hinata ruraqtiyki Pachakamaq yanapasuchun, manari pay muchuchisuchun llaqta mamancheqri ñakasuchun.
F.N.Laprida
San Juan llaqtaq rantin tukuy rantista kamachiq.
Hamau‘ta Antonio Saenz, Buenos Ayres llaqtaq rantin.

Acta de Independencia declarada por el Congreso de las Provincias Unidas en Sudamérica. Versión parafrástica en idioma Quichua. Traducción al Quechua de José Mariano Serrano con la signografía empleada por el congresal en 1.816.
[III]
Cai sumacc ancha camayocc San Miguel Tucmanmanta hatum llacctapi, waranccapusacc pachacc chunca socctayocc watacc ccanchis quillacc isckon ppunchaynimpi, llacctanchecc raycu cchawanancupacc Hamauttacuna hatun tantacuy, congreso nisccapi tantascca, tucui soncconcuwan, tucui yachaynincuwan unancharccancu ttaccacuynincheccta cunancama camachicquenchecc auccacunamanta:
huc similla tucuyneccpi llacctanchecc cunacc cay ruracunanta munasccancu, uyaricun, huc munaylla hinantin ruraynincuwan, yuyaynincuwan, wañuy, wañuy, wañuy munapayasccancuta sutti suttipi ricuchincu;
chaywampis, yuyaspa cay hatun simipi casccanta paycunacc, llacctancunacc, wawancunacc wawampapis cusisamin, ú chiquin, Hamautta Ranticuna alliy alliymanta huctawan huctawan cai hawa rimarccancu. Allin allinta unanchaspañari, tapuscca carccancu?
Munanquichecchu tucui llacctacuna piraycuchus Ranti canquichecc España reycunamanta ttaccacuspa, payccunac quiquin atiyninpi, camachiynimpi cquheparinancuta? Caita uycariytawan, usccay usccayta hatarispa:
munaycunnispa ccaparincuc; aswan callpayocc cai sutti munaynincu cananpaccri hucmanta hucmanta munaycu nerccancu; tucuipa yachayninman chayananpaccri cai hinata cquellccarccancu.
Ñoccaicu cai Americacc Anti suyumpi tantascca, llacctacunacc Rantin, ñoccaicuman Pacchacamaccta waccyaspa llacctaycucc sutimpi, llacctaycucc camachiynimpi hanac-pachaman cai pacha tucui llacctacunaman, tucui runacunaman soncoycucc llamppu, checcan unanchayninta, ricuchispa, rimariycu yachachiycu Muyu-pachacc ccaillampi;
sutti huc munaynillan cai tucuy llactacunacc ccasccanta, lliqquiy saccra watanasta, imawanchus yanccalla España Reycunaman watascca carccancu:
atiyninta suancunamanta ppataspari huc hatun llacta ruracunancu; paicuna quiquin cunan camachecc Rey Fernando ccanchismanta, wawancunamanta, llactanmantawan wiñaypacc ttaccascca; cairaycuri hatun sumacc atiywan sutippi cquecheparincu, imaynachus aswan allin cancca cusisamimpacc tucui imancu unanchascca, hina camachiyta paycuna quiquin maquinmanta ccocunanpacc; tucui tanta ñaupaccta, cquhepamanri hucmanta hucmanta hinata ccaparincu, yachachincu, huctawan huctawanri rincu;
caita hunttanancupaccri, ñoccaycupi chura cuspa puraccmanta watanacuncu, causaynincuwan, tiyapuynincuwan, sumac sutincuwan.
Picunamanchus yacha chicunan, yachachiscca cachun, tucuipa vincrinman chayanamanpacc; hawa llactacunacc unanchanampacri imaraycuchus ruranchecc cai sumacc checcan rurayta, sutti cquelccapi tucui churacuchum.
Congreso wasipi rurasca selloycuwan sellasca, secretarioycucc cquellccanwan callpachascca.
Cai hina juramentota tucui llacctancheccpi tiyacucc runacuna.
¿Juranquichu Pacha-camacc Apu Yayanchecc raycu santa cruz raycuwampis + ttimpurichiyta, hamachhaita, mayneccpipis camarichiyta cai Americacc Anti Suyumpi tantascca hatun llaxtacunacc ttaccacuyninta ccanchis Fernando España reymanta, wawasninmanta, llacctanmanta, tucui hawa llaccta camachecc cunamantawan?
¿Juranquichu Pacha-camacc Apu Yayancheccman, ari ninquichu llacctancheccman, atiyninraicu, camachiyninraicu tucui callpaquiwan sayariyta causainiyquita, sumacc sutiyquita, tucui imayquita chincarichinayquicamaypis?
Ari, hinatan jurani.
Hinata ruracctiyqui Pacha-camacc yanapasuchun, manari pai muchuchisuchun llaccta mamancheccri ñacasuchun.
Hamautta Antonio Saenz Buenos Ayres llacctacc rantin
F.N. Laprida San Juan llacttacc rantin

[1] El texto de la Declaración de Independencia fue posteriormente modificado en la sesión secreta del 19 de julio de 1816, a pedido del diputado por Buenos Aires Pedro Medrano, quien mocionó se le introdujera una modificación en el párrafo referido a la emancipación. El nuevo párrafo quedó así: " ...una nación LIBRE e INDEPENDIENTE del rey Fernando VII, sus sucesores y metrópoli y de toda otra dominación extranjera... ". La causa de esta declaración adicional se debía a un persistente rumor que decía que a espaldas de los diputados se estaba gestionando un protectorado portugués.
[2] Fuente: www.ayohuma.com.ar No mucha gente sabe que en Julio de 1.816, por la férrea vigencia del Idioma Quechua en el Noroeste Argentino y en el Alto Perú, la Declaración de Independencia de las Provincias Unidas en Sudamérica se realizó no solo en Castellano, sino también en el idioma de los Incas. Otro idioma al cual se tradujo el Acta de Independencia de nuestro país fue el Aymara.
En este documento de la Agrupación Nacionalista Ayohuma presenta el Acta de Independencia en Quechua (con signografía actualizada por Ernesto Damián Sánchez Ance) y la versión original en Quechua con la signografía empleada por el congresal José Mariano Serrano en 1.816. Al ser este congresal oriundo de Chuquisaca, el acta guarda un gran parentesco con el Quechua que actualmente se habla en los departamentos de Potosí, Oruro, Chuquisaca y Cochabamba, en Bolivia, en la actualidad.

4 comentarios:

  1. por que se redacta en otros idiomas

    ResponderEliminar
  2. me sirvio para ralizar mi trabajo lo me facilitaron varios puntos de la tarea gracias! muchas gracias

    ResponderEliminar
  3. como puedo descargarlo para un archivo PDF?

    ResponderEliminar